हे आहेत चांगल्या कंपन्यांचे निकष

आजचे जागतिक अर्थकारण आणि भारताची आर्थिक स्थिती, याचा फायदा भारताला होताना दिसतो आहे. त्यामुळे धाडसाने चांगल्या कंपन्यांत गुंतवणूक करणे चालूच ठेवले पाहिजे. अशा चांगल्या कंपन्या म्हणजे नेमक्या कोणत्या कंपन्या हे समजून घेऊयात.

मागील आठवडा बाजारासाठी ऐतिहासिक ठरला. काही तांत्रिक कारणामुळं बुधवारी संपूर्ण राष्ट्रीय शेअरबाजार सुमारे चार तास बंद राहिल्यामुळं 3.45 ते 5 असा सव्वातास वेळ वाढवून देण्यात आला होता. आठवड्याच्या शेवटच्या दिवशी अमेरिकेनं सीरियावर हल्ला केल्याच्या वृत्तानं जागतिक बाजार कोसळले आणि आपल्या बाजारानंदेखील तीच री ओढली व 2 फेब्रुवारी नंतर पहिल्यांदाच सेन्सेक्स 50 हजारांच्या आत बंद झाला. उच्चांकापासून सेन्सेक्स सुमारे अडीच हजारांनी खाली आलाय तर निफ्टी 900 अंशांहून अधिक आणि त्यातील शेवटच्या दिवसातील पडझड होती अनुक्रमे 1939 व 568 अंश. 

अशा पडत्या बाजारात धास्तावून जाण्यापेक्षा संधी शोधण्यासाठी मागील लेखात सुरू केलेला विषय या लेखात पाहू. (पुढील बाबी मी स्वतः गुंतवणूक करताना तपासतो आणि मगच गुंतवणुकीचे निर्णय घेतो, याच गोष्टी आज तुम्हां सर्वांसमोर मांडत आहे. तरीही गुंतवणूक करण्यापूर्वी आपल्या गुंतवणूक मार्गदर्शकाचा सल्ला जरूर घ्यावा.)

मुख्यकणा-देशाच्या अर्थव्यवस्थेचा खोलवर अभ्यास नसेल तरी चालेल, पण देशाची अर्थव्यवस्था कोठे चालली आहे, हे उघड्या डोळ्यांनी पाहण्याची सवय ठेवली पाहिजे. शिवाय, आजकालच्या अद्ययावत माहिती तंत्रज्ञानाच्या युगात हे सहज शक्य असून त्यामुळं पुढील 20 वर्षांची देशाची व जागतिक अर्थव्यवस्था याचा ढोबळ मानानं परंतु प्रामुख्यानं अंदाज बांधून त्यावरून गुंतवणुकीची क्षेत्रं ठरवता येऊ शकतात.

अगदी वरवर पाहायचे झाल्यास उदाहरणादाखल काही बाबी मांडत आहे…

* जागतिक गोष्टींकडं लक्ष दिल्यास लक्षात येईल की, सर्वच देशांची आर्थिक तूट वाढल्यामुळे त्या तुलनेत भारताची आर्थिक स्थिती उजवी आहे. त्यामुळेच भारत सरकारने अधिक भांडवली खर्च करण्याचे जाहीर केले आहे. याचा फायदा उद्योग व्यवसायांना होणार आहे.

* मागील वर्षांपासून उत्पादन केंद्रबिदू हा चीनवरून हटून भारतावर केंद्रित होऊ पाहतोय.

* मागील एक-दोन वर्षात आत्मनिर्भर भारतदेखील आपण पाहतोय. जरी एखाद्या वर्षात बदलणारी ही गोष्ट नसली तरी पुढील दशकाचा विचार केल्यास यासाठी विस्तृत आवाका असू शकतो.

* नुकत्याच जाहीर झालेल्या केंद्रीय अर्थसंकल्पानंतर डिसइन्व्हेस्टमेंट हा शब्द बदलून आता खासगीकरण (प्रायव्हेटायझेशन) हा शब्द प्रचलित होऊ पाहतोय म्हणजे हिस्सा विक्री न होता खाजगीकरण, जे कॉर्पोरेट भारतासाठी उजवं ठरू शकेल.   

* यंदाच्या अर्थसंकल्पामध्ये करासंबंधीनं कोणतेही बदल केले गेले नाहीत, म्हणजेच किरकोळ गुंतवणूकदारांबरोबर कॉर्पोरेट गुंतवणूकदारांच्या आपल्या योजनांसाठीदेखील एक सलगता व स्थैर्य मिळू शकेल. 

* मागील दशकाच्या तुलनेत भांडवल मूल्य (कॉस्ट ऑफ कॅपिटल) हे बरंच कमी आलंय आणि त्याचबरोबर ईझ ऑफ डुईंग बिझनेस म्हणजे हा दुग्ध शर्करा योग ठरू शकतो. 

कोणताच सर्वसामान्य गुंतवणूकदार हा परिपूर्ण अर्थशास्त्रज्ञ कधीच नसतो म्हणूनच इथं एक नमूद करावं वाटतं की, तुम्ही पाण्यात पडल्याशिवाय पोहता नक्कीच येणार नाही, त्यामुळं घेत असलेले निर्णय हे चुकू शकतात, म्हणून स्वतःच्या गुंतवणुकीबाबत रस व जागरूकता न दाखवणं हानीकारक ठरू शकतं. बाजार पडताना राकेशजींसारख्या नावाजलेल्या गुंतवणूकदाराच्या शेअर्सचे भावदेखील कोसळू शकतात म्हणून असे गुंतवणूकदार आपली गुंतवणूक काढून घेत नसतात. त्यामुळं आगे बढो…

मोठ्या कंपन्या : यानंतरची तयारी म्हणजे एखाद्या क्षेत्रातील ’बाप’ कंपन्या म्हणजेच ज्याची त्या क्षेत्रामध्ये मक्तेदारी आहे किंवा त्या क्षेत्रामध्ये अनेक वर्षं असणं अशा कंपन्या निवडणं. (उदा. पीडिलाईट). अनेक वेळेस असं पाहायला मिळतं की, अशा नामवंत कंपन्यांच्या शेअर्सचे भाव खूप मोठे असतात त्यामुळं नवीन गुंतवणूकदार अशा शेअर्सकडं पाठ फिरवताना आढळतात, उदा. नेस्ले इंडिया, हनीवेल ऑटोमेशन, एमआरएफ इत्यादी. या तीनही कंपन्यांचे भाव पाच वर्षांपूर्वी म्हणजे, मार्च 2016 मध्ये होते, अनुक्रमे 5000 रुपये, 8400 रुपये व 32000 रुपये म्हणजे मला आठवतंय तेव्हा शेअरबाजाराचे निर्देशांक आजपर्यंतच्या पाच वर्षांतील नीचांकी पातळीवर होते आणि त्यावेळेसदेखील गुंतवणूक करण्यासाठी कंपन्या सुचवताना अशा बाप कंपन्याच सुचवायचो आणि लोक त्यास नाकं मुरडायचे आणि एखादी छोट्या भावातील कंपनी मागायचे, परंतु आज ह्याच कंपन्यांच्या शेअर्सनी अनुक्रमे 18800 रुपये, 48600 रुपये व 98600 रुपये पातळ्या गाठलेल्या आहेत. इतके मोठे भाव असूनसुद्धा ह्या कंपन्यांनी वाढीच्या बाबतीत निर्देशांकांना मागं टाकलंय. त्यामुळं मूळ मुद्दा असा, की अशा कंपन्यांचे व्यवसाय हे स्थिरावलेले व व्यवस्थापन मुरलेलं असतं जे कोणत्याही परिस्थितीस सामोरे जाण्यास सक्षम असतं (उदा. नेस्लेच्या मॅगीवर लादलेली बंदी). म्हणून पोर्टफोलिओ बनवताना अशा कंपन्यांचा जरूर विचार करा.

प्रवर्तकांचा हिस्सा : यानंतर तपासावयाची गोष्टी म्हणजे कंपन्यांच्या प्रवर्तकांचा कंपन्यांमधील हिस्सा. साधी गोष्ट इथं ध्यानात घ्यावी ती म्हणजे स्वतःच्या व्यवसायात मालकालाच जर रस नसेल तर तो व्यवसाय कोणाच्या तरी म्हणजेच कामगारांच्या भरवशावर चालू असतो, परंतु समजा त्या व्यवसायाचा म्हणजेच कंपनीचा मालकच जर कंपनीच्या कामकाजावर विशेष सहभाग दर्शवत असेल तर असा व्यवसाय गुंतवणुकीसाठी नेहमीच उजवा ठरू शकतो. म्हणून कोणत्याही कंपनीचं प्रमोटर्स होल्डिंग (प्रवर्तकांचा हिस्सा) तपासून कमीतकमी 65 टक्के हिस्सा प्रवर्तकांकडं असल्यास मी त्या कंपनीच्या बाबतीत साकारात्मकतेनं पाहतो…

अर्थात, या केवळ वरील दोन-तीन गोष्टीं तपासून थांबणं योग्य ठरत नाही. यापुढील गोष्टीं पुढील लेखात पाहुयात.

सुपरशेअर : टाटा केमिकल्स

मागील आठवडा बाजार चांगलाच आपटला तरीही काही मोजक्या कंपन्यांचे शेअर्स नवनवीन उच्चांक बनवत होते आणि त्यातील एक आहे टाटा केमिकल्स. 

18800 कोटी रुपये बाजारमूल्य असणारी टाटा समूहातील ही एक मिडकॅप कंपनी असून मागील 51 आठवड्यांचा 733 रुपये हा उच्चांक मोडून 757.5 हा नवा उच्चांक प्रस्थापित केलेला आहे. डिसेंबर 2020 मध्ये टाटा समूहाचे प्रवर्तक असणार्‍या टाटा सन्स या कंपनीनं टाटा केमिकल्सचे 25.7 लाख शेअर्स खरेदी केलेले आहेत. कंपनीचं प्रमुख उत्पन्न हे सोडा अ‍ॅश व सोडा बायकार्बोनेटमधून येतं तर 23 टक्के उत्पन्न हे न्यूट्रीशनल, मटेरियल, अ‍ॅग्रो व एनर्जी सायन्सच्या माध्यमातून येतं. बाजारातील तज्ञांच्या म्हणण्यानुसार कंपनीचा स्पेशालिटी केमिकल्सचा व्यवसायाकडं पाहिल्यास त्यामध्ये मूल्यमापनास खूप जागा आहे. त्याचबरोबर कंपनीनं जाहीर केलं होतं की कंपनी लवकरच लिथियम आयर्न बॅटरीच्या उत्पादनासाठी नवीन प्लांट टाकणार आहे. साहजिकच दीर्घावधीसाठी एक मूल्यवर्धित कंपनी म्हणून या कंपनीकडं पाहिलं गेलं आणि गेल्या आठवड्यात कंपनीचा शेअर सुमारे वीस टक्के वाढला. दैनिक तक्त्यावर 790 हे प्राथमिक लक्ष्य वाटत आहे.

-प्रसाद ल. भावे(9822075888), sharpfinvest@gmail.com