उल्हास नदीजवळील डम्पिंग ग्राऊंड प्रदूषणकारी

कर्जत तालुक्यातून वाहणारी उल्हास नदी ही अंबरनाथ, बदलापूर, उल्हासनगर, कल्याण या शहरांसाठी जीवनवाहिनी समजली जाते, मात्र या वाहत्या पाण्याजवळ नव्याने तयार झालेल्या डम्पिंग ग्राऊंडमुळे नदीचे पाणी दूषित होण्याचे प्रमाण वाढले आहे. दरम्यान, प्रदूषण नियामक मंडळ आणि पाटबंधारे विभाग अशा अनधिकृत डम्पिंग ग्राऊंडवर कारवाई करणार का, असा प्रश्न उपस्थित होत आहे.

लोणावळा भागात उगम पावणारी उल्हास नदी ही आपला कर्जत तालुक्यातील अर्धा प्रवास करताना कोरडी असते, मात्र नंतर टाटा धरणाच्या पाण्यावर वीजनिर्मिती केल्यानंतर ते पाणी पेज नदीमधून उल्हास नदीला जाऊन मिळते आणि सुरुवातीला कोरडी असलेली उल्हास नदी ओसंडून वाहू लागते. आंबिवली येथून पुढे नदीच्या तीरावर अनेक नळपाणी योजना यांचे उद्भव आहेत. त्यात ही नदी बदलापूर येथे बॅरेज आणि नंतर पुढे कल्याणच्या खाडीला जाऊन मिळेपर्यंत मोठ्या प्रमाणात तहान भागविणारी नदी बनली आहे, मात्र या नदीत मागील काही वर्षांपासून वसाहती आणि शहरे यांच्या नागरी भागातून येणारे सांडपाणी मिसळत असल्याने नदीचे पाणी दूषित बनले आहे. बदलापूर येथे पाणी अडवून तेथून पाणीपुरवठा विभाग ते पाणी शहरांना पोहचवते, मात्र  कर्जत आणि नेरळसारख्या शहरातील तसेच कर्जत तालुक्यात नव्याने निर्माण होत असलेल्या वसाहतींमधून निघणारे सांडपाणी ही मोठी समस्या पाणी दूषित होण्यासाठी महत्त्वाची ठरत आहे. या शहराचे दूषित पाणी थेट वाहत्या पाण्यात येत असल्याने उल्हास नदी आधीच प्रदूषणाच्या विळख्यात असताना या नदीच्या तीरावर असलेले डम्पिंग ग्राऊंड हेदेखील उल्हास नदीचे प्रदूषण वाढविणारे ठरू पाहत आहे. वाहत्या पाण्यात टाकले जाणारे अन्य साहित्य यांचा विचार केला तर उल्हास नदी पुढील काही वर्षांत प्रदूषित नदी म्हणून जाहीर करावी लागेल. उल्हास नदीच्या तीरावर कोल्हारे ग्रामपंचायतीचे डम्पिंग ग्राऊंड असून त्या अनधिकृतपणे सुरू केलेल्या डम्पिंग ग्राऊंडच्या जेमतेम पाच मीटरवरून उल्हास नदी वाहते.पावसाळ्यात तर कचरा आणि त्यात वर्षातील आठ महिने साठून राहिलेले पाणी हे पाण्याबरोबर वाहून जात असते. त्या ठिकाणी दररोज घंटागाडीमधून कचरा आणून टाकला जात आहे. याबाबत उल्हास नदीच्या पाण्यावर अधिकार असलेल्या पाटबंधारे विभागाला कोणतेही सोयरसुतक नाही. त्याचवेळी पाणी प्रदूषण होत असताना अनेकदा तक्रारी करूनही महाराष्ट्र राज्य प्रदूषण नियंत्रक मंडळ कोणतीही कारवाई करीत नाही. पुढे नेरळ ग्रामपंचायतीचे सांडपाणी दररोज हजारो लिटरने उल्हास नदीत वाहून येते. त्यावरही प्रदूषण मंडळाचे नियंत्रण नाही. दुसरीकडे नेरळ ग्रामपंचायतीचे डम्पिंग ग्राऊंड भविष्यात गावाच्या पूर्वेला म्हणजे उल्हास नदीजवळ हलविले जाणार आहे. ते नवीन डम्पिंग ग्राऊंड हे उल्हास नदीच्या वाहत्या पाण्यापासून 500 मीटर अंतरावर आहे, तर सध्या टाकण्यात येत असलेला कचरा हा ज्या नाल्याजवळ टाकला जात आहे, त्या डम्पिंग ग्राऊंडमधून हा कचरादेखील उल्हास नदीमध्ये वाहून येत असतो.

 पुढे ममदापूर ग्रामपंचायतीचे डम्पिंग ग्राऊंड आणि त्यांची नळपाणी योजना हे आजूबाजूला आहे. उल्हास नदीच्या पाण्यापासून जेमतेम पाच मीटर अंतरावर हे डम्पिंग ग्राऊंड असून तेथून वाहणारा कचरा हा खाली नदीमध्ये गेल्यानंतर 20 मीटर अंतरावर ममदापूर आणि

दामत-भडवळ गावांच्या नळपाणी योजना आहेत. त्यामुळे त्या दोन्ही नळपाणी योजनांमधून उचलले जाणारे पाणी हे सुरुवातीला अशुद्ध उचलले जाते. त्याबाबत समोर दिसत असूनदेखील ममदापूर ग्रामस्थ तसेच दामत आणि भडवळ ग्रामस्थ हे शांत राहून अशुद्ध पाणी पीत आहेत. त्यापुढे शेलू गावाच्या परिसरात मोठ्या प्रमाणात चाळी बांधल्या गेल्या आहेत. त्यातील सांडपाणी हे तेथून सरळ उल्हास नदीत जाते, पण त्याचे पाटबंधारे विभागाला कोणतेही सोयरसुतक नाही आणि तिकडे प्रदूषण मंडळ कोणतीही कारवाई करीत नाही.त्यामुळे उल्हास नदीच्या तीरावर पाहिले असता आपल्याला ही नदी प्रदूषणकारी बनली आहे याची कल्पना येते.

नदीच्या कडेला पाणी प्रदूषित झाले आहे हे दर्शविणारे पांढरे बगळे बसलेले दिसून येतात.त्यामुळे उल्हास नदीचे प्रदूषण थांबविण्यासाठी डम्पिंग ग्राऊंड हलविणे गरजेचे आहे आणि त्याचवेळी वाहत्या पाण्यात येणारे सांडपाणीही नदीत येणार नाही याची काळजी घेणे गरजेचे असून सांडपाण्यावर प्रक्रिया करणारे प्रकल्प कर्जत नगरपालिका व नेरळ ग्रामपंचायतीने राबविणे गरजेचे आहे. त्यासाठी शासनाने निधी देण्याची व सध्या सुरू असलेले बेकायदा डम्पिंग ग्राऊंड उल्हास नदीपासून दूर नेण्याची गरज आहे. त्यासाठी प्रामुख्याने महाराष्ट्र प्रदूषण नियंत्रक मंडळाने कठोर होण्याची गरज आहे.

ममदापूर ग्रामपंचायतीचे डम्पिंग ग्राऊंड नदीजवळ आहे, मात्र आम्ही दुसरी जागा शोधत असून ते तात्पुरते आहे. त्याखाली आमच्याच नळपाणी योजना आहेत. त्यामुळे जल प्रदूषण होणार नाही याची काळजी घेण्यासाठी प्रयत्न सुरू आहेत, तर नेरळमधील डम्पिंग ग्राऊंडवर आम्ही घनकचरा व्यवस्थापन प्रकल्प राबविणार आहोत, तसेच भुयारी गटारे आणि सांडपाणी व्यवस्थापन प्रकल्प आणण्यासाठीही प्रयत्नशील आहोत, असे ममदापूर ग्रामविकास अधिकारी

विजय राठोड यांनी सांगितले. उल्हास नदीचे महत्त्व लक्षात घेऊन आणि अनेक शहरांना होत असलेला पिण्याचा पाणीपुरवठा लक्षात घेऊन नदी प्रदूषित करणारे अनधिकृत डम्पिंग ग्राऊंड आणि शहरांचे तसेच अन्य वस्त्यांचे सांडपाणी यांचे नियोजन करण्याच्या सूचना केल्या जातील, अन्यथा त्यांच्यावर कारवाई करण्याची प्रक्रिया सुरू केली जाईल, असे जनसंपर्क अधिकारी संजय भुस्कुटे यांनी सांगितले. नदी प्रदूषण कमी व्हावे यासाठी आम्ही उन्हाळ्यात नदीमध्ये वाहून येणार्‍या जलपर्णी काढून टाकण्याची जबाबदारी पार पाडतो, मात्र कर्जतपासून नदी प्रदूषित होत असल्याने जलपर्णीचे प्रमाण वाढत आहे. ही समस्या दूर करण्यासाठी शहरांवर आधी कारवाई व्हायला हवी, असे ग्रामस्थ केशव तरे यांनी स्पष्ट केले.

-संतोष पेरणे