शीतपित्त

पावसाची पहिली सर अंगावर पडल्यावर, थंड पाणी किंवा थंड हवेशी संपर्क आल्यानंतर काही जणांच्या अंगावर पित्ताच्या गांधी उठतात. विशिष्ट प्रकारच्या स्थितीनंतर त्वचेवर येणार्‍या या गांधींचे रूपांतर आजारामध्ये कधी होते हेच बर्‍याचदा लक्षात येत नाही. खाजेने त्रस्त करणार्‍या गांधी येणाच्या या आजाराला शीतपित्त असे म्हटले जाते. योग्य पद्धतीने आहार घेतल्यास हा आजार संपूर्णरीत्या बरा होण्यास मदत होते.

विशेषत: शरद ऋतूच्या (ऑक्टोबर) सुरुवातीच्या काळामध्ये शीतपित्त म्हणजेच अंगावर गाठी येऊन खाज येणे, मोठे चट्टे येणे, अचानकपणे लालसर रेघा येणे असे खूप व्यक्तींमध्ये दिसून येते. काही वर्षांपूर्वी हा आजार उन्हाळ्यातून पावसाळ्यात किंवा पावसाळ्यातून हिवाळ्यात अशा ऋतूबदलाच्या कालावधीत होत असे, परंतु गेल्या काही वर्षांमध्ये याचे प्रमाण वाढले असून प्रमुख त्रास देणार्‍या आजारांमध्ये याची गणना केली जाते. याला काही जण ‘अ‍ॅलर्जी’ असेही म्हणतात. या आजाराचा संबंध अधिकरीत्या आहाराशी जोडलेला आहे. त्यामुळे या आजारासाठी घेतल्या जाणार्‍या औषधांसोबत आहाराच्या पथ्याची जोड दिल्यास फायदेशीर असते.

शीतपित्ताचा त्रास होत असताना मुगाचे कढण, मसुराची डाळ अत्यंत गुणकारी ठरते. तुरीची डाळ, मटकीसारखी डाळसुद्धा पथ्यकर असून दोन्हींनी शीतपित्त वाढत नाही. विविध प्रकारच्या दुधाच्या पदार्थांनी शीतपित्त वाढण्याची शक्यता असते. खासकरून म्हशीच्या दुधाच्या सेवनाने वाढते. त्यामुळे अगदी दूध घ्यायचेच असेल तर गायीच्या दुधाचे सेवन करावे. तुपाचे सेवन मात्र शीतपित्तामध्ये आरोग्यदायी ठरते. जायफळ व केशर हे पदार्थ शीतपित्ताचा त्रास होणार्‍या व्यक्तींनी आवर्जून आहारामध्ये घ्यावीत. शीतपित्ताचा त्रास असताना जेवणात आले चावून खावे किंवा आल्याचा रस घ्यावा. कांदा कापून त्यावर केवळ मिरपूड टाकून सेवन केल्यासही चांगला गुण येतो. आल्याचे आणि ओल्या हळदीचे लोणचे शीतपित्ताचा त्रास असणार्‍यांनी नियमित जेवणासोबत खावे. जेवणातील काही पदार्थांमध्ये चारोळी टाकून खाल्ल्यासही फायदा होतो आणि शक्तीही वाढते. बांबूच्या कोंबांचे लोणचे शीतपित्त कमी करण्यास मदत करते. भाज्यांमध्ये पडवळ, दोडकी, कारली या भाज्यांचे सेवन विशेष फायदेशीर असते. पालेभाज्यांमध्ये चाकवताची भाजी शीतपित्तामध्ये खावी. शीतपित्त असताना मधाचा उपयोग गुणकारी ठरणारा असून विशेषत: लहान मुलांना दिवसभरात तीन ते चार वेळा केवळ मध सेवनासाठी दिल्यास गुण येतो. पाण्यात कडूलिंबाची पाने टाकून त्याचे सेवन करावे. कडू जिरे पाण्यात उकळून घेऊन ते पाणी दिवसभर सेवन केल्यासही चांगला फायदा होतो. डाळींब, द्राक्ष, आंबा ही चवदार फळे शीतपित्ताचा त्रास कमी करण्यास मदत करतात. लिंबाचे सेवन शीतपित्तात आवर्जून करावे.