पनवेल-झारखंड लॉकडाऊनमधील प्रवास

माझी आई पंचायत कार्यालयात ज्या ठिकाणी आम्हाला क्वारंटाइन केले होते त्या ठिकाणी मला जेवण घेऊन आल्यावर मी मला दिलेली थाळी तेथे ठेवून लांब जात असे. मग त्या थाळीत आई जेवण वाढून दूर गेल्यावर मी थाळी घेऊन जेवत असे. त्या वेळी लांब बसून आई रडत असायची असा प्रसंग कोणावर ही येऊ नये, असे सध्या कळंबोलीत राहणारा मूळचा झारखंड राज्यातील बिरजूराजधनबाद गावातील विनय ठाकूर कोरोना लॉकडाऊनमध्ये चार दिवसांचा ट्रकने प्रवास करून आपल्या गावाला पोहचल्यावरचा अनुभव सांगत होता. विनय ठाकूर हा पनवेलमध्ये सॉफ्टवेअर डिप्लोमा करीत आहे. त्याच्या वडिलांचे आणि काकांचे पनवेलमध्ये जेन्ट्स पार्लर आहे. मार्च 2020मध्ये देशात लॉकडाऊन झाले, त्या वेळी तो पनवेलमध्येच होता. वडिलांचा धंदा बंद झाला होता, जवळचे पैसे संपत आले होते. ओळखीचे दुकानदार वस्तू देत होते. नगरसेवक मनोज भुजबळ यांनीही मदत केली. पण हे किती दिवस चालणार? घरूनही सारखे फोन येत होते, तुम्ही निघून या. त्या वेळी प्रशासन खास रेल्वेगाड्या सोडत असल्याने गावाला जाण्यासाठी पोलीस स्टेशनमध्ये फॉर्म भरले, पण त्यामध्ये नंबर लागला नाही. मग आम्ही झारखंडहून काही सोय होते का, यासाठी गावातील ओळखीच्या व्यक्तीला  फोन केला असता, त्याच्या प्रयत्नाने एक ट्रकवाला येथे येऊन घेऊन जाण्यास तयार झाला. मे महिन्याच्या 12 तारखेला रात्री 12 नंतर कळंबोलीहून ट्रकमधून 25 जणांच्या झारखंड प्रवासाला सुरुवात झाली. पहाटे उल्हासनगरला काही प्रवासी घेतले अशा एकूण 60 जणांचा प्रवास सुरू झाला. त्यामध्ये लहान मुले, महिलाही होत्या. प्रत्येकाजवळ असलेले सामान आणि 60 जण दाटीवाटीने बसलो होतो. उल्हासनगर सोडले आणि पावसाला सुरुवात झाली. ट्रकवाल्याने पाणी येऊ नये म्हणून चारी बाजूने प्लास्टीक टाकले. त्यामुळे आत कोंडल्यासारखे झाले होते पण नाईलाज होता. पोलीस आणि पावसापासून बचाव करण्यासाठी ते सहन करावे लागत होते. मध्येच प्लास्टीक बाजूला करून हवा घेत होतो. दुसर्‍या दिवशी सकाळी पोलिसांनी गाडी अडवली. गाडीत एवढी माणसे पाहून त्यांनी गाडी बाजूला उभी करून ठेवली. दोन -तीन तास गाडी उभी केल्यानंतर चालकाने पोलिसांना पटवले मग पुढे प्रवास सुरू झाला. सकाळी 11 वाजता रस्त्यातील एका छोट्या हॉटेलसमोर ट्रक उभा केला . त्या ठिकाणी चहा, वडापाव आणि  बिस्किट मिळाले. त्यानंतर दुपारी सरदारजीच्या धाब्यावर थांबलो. ज्यांच्याजवळ पैसे आहेत, त्यांनी द्या, नसतील तर देऊ नका, असे सांगून त्याने लहान मुलांना दूध दिले. एका थर्मासमध्येही दूध भरून दिले ते रांचीपर्यंत पुरले. नंतर ती मुले खूप रडत होती.  मोठ्यांनाही ठराविक अंतरावर उभे करून जेवण दिले. त्याच्याकडे भाजी नसल्याने मी दही भात खाल्ला.  तेथून दुपारी निघाल्यावर रात्री 12 वाजता एका ठिकाणी गाडी थांबवली. त्याठिकाणी गाडीत डिझेल भरायचे होते. त्यावेळी आम्ही जवळ असलेली बिस्किटे खाल्ली  नागपूरच्या आधी एका ठिकाणी शेतात बोअरिंग होते तेथून पाण्याच्या बाटल्या भरून घेतल्या होत्या. त्यातले पाणी पिऊन आम्ही सगळ्यांनी रात्र काढली. सकाळी नागपूरमध्ये पोलिसांनी ट्रक अडवला. दोन -तीन तासाने त्यांनी सोडले. नागपूरमध्येच एका छोट्या हॉटेलमध्ये थांबलो, पण तेथे 10 जणांचेही जेवण नव्हते. त्यामुळे आम्ही बिस्किटच खाल्ले. नागपूरच्या पुढे एक छोटीशी बॉर्डर लागली. त्याठिकाणी पोलिसांनी पाहिले की,  कडक उन्हामुळे लहान मुले आणि लोकांचे हाल होत आहेत. त्यांनी आमची गाडी बाजूला घ्यायला लावली. नंतर गोणी भरून पाण्याचे पाऊच आणि पोह्याची 30-40 पाकिटे आणून दिली. पहाटे चार वाजता पोलिसांच्या पेट्रोलिंग करणार्‍या गाडीने आम्हाला अडवले. पास मागितला. नाही म्हटल्यावर  क्वारंटाईन व्हावे लागेल, असे संगितले. पण एवढ्या जणांना कोठे ठेवायचे हा प्रश्न आल्याने त्याने काही तरी द्या आणि जा, असे सांगितले. चालकाने त्यांना पैसे दिल्यावर त्यांनी या मार्गावर चेकिंग असल्याने दुसरा  मार्ग सांगितला. पुढे पाऊस सुरू झाला. संध्याकाळी 7 वाजता एका छोट्याशा हॉटेलसमोर थांबलो. त्याने गाडी लांब उभी करायला सांगितली. त्याठिकाणी उभ्यानेच खावे लागत होते आणि जेवण खूप महाग होते. त्यामुळे सगळ्यांनी जेवण घेतले नाही. त्यानंतर छत्तीसगड सीमेवर पोलिसांनी आमच्या गाडीची साईड काढून आम्हाला बिस्किटची पाकिटे आणि पाणी दिले. त्यावेळी आम्हाला त्याची खूप गरज होती. कोणाच्या अंगात  ताकदच राहिली नव्हती. त्यानंतरचा प्रवास जंगलातून होणार होता. सकाळी एका नदी किनारी गाडी थांबवण्यात आली. चालकाला विश्रांतीची गरज होती. आम्ही सगळ्यांनी त्या ठिकाणी आंघोळ केली. दुपारी दोन वाजता आम्हाला जेवण मिळाले, पण ते शिळे होते. आम्हाला काही तरी खाणे गरजेचे असल्याने खावे लागले. रात्री पेट्रोल पंपावर आल्यावर चालकाने प्रत्येकाकडून जास्त पैसे मागितले. आमची भांडणे झाली. पण मजबूरी होती. कबुल करावे लागले. मुंबईहून आल्यामुळे झारखंड सीमेवर पोलिसांनी पुढे जाण्यास परवानगी नाकारली. मग ट्रकवाल्याने पोलिसांजवळ बोलून परवानगी मिळवली. दुपारी आम्ही रांचीला पोहचलो. तिथून पुढे 200 किमी अंतरावर आमचे गाव आहे. आम्ही 16 तारखेला गावाला सकाळी 8 वाजता पोहचलो. पोलीस आपल्यालापण क्वारंटाईन करतील अशी भीती ट्रकवाल्याला वाटत असल्याने त्याने आम्हाला गावापासून एक किमी अंतरावर उतरवले. कडक ऊन पडले  होते, पाय भाजत होते. आम्ही चालत गावात जात असताना सगळ्या घरांना कुलूप लावलेले होते. पंचायत कार्यालय गावच्या मध्ये असल्याने तेथे जात असताना चारी बाजूने उभे राहून गावातील लोक आमच्याकडे संशयाने पाहत होते. आम्ही एखादा खून करून आलो आहोत, असे वाटत होते. पंचायत कार्यालयातील एका खोलीत आम्हाला ठेवले होते. त्याठिकाणी लाईट किवा  साधा पंखाही नव्हता. त्यामध्ये माझी चाची आणि तिची जुळी मुले होती. 14 दिवसांनी आमचे रिपोर्ट निगेटिव्ह आले. मग आम्हाला घरी जाऊ देण्यात आले.

-नितीन देशमुख