प्रकल्पग्रस्तांच्या प्रश्नांसाठी ‘दिबा’ अखेरच्या क्षणापर्यंत लढले..!

प्रकल्पग्रस्तांचे रणझुंझार नेते दि. बा. पाटील यांचे नाव नवी मुंबई आंतरराष्ट्रीय विमानतळाला द्यावे, असा भूमिपुत्रांचा आग्रह असून त्यासाठी रायगड, ठाणे, मुंबई, पालघरमध्ये चळवळ उभी राहिली आहे. यानिमित्ताने ‘दिबां’च्या आठवणींना पुन्हा उजाळा देणारी मालिका गेले अनेक दिवस सुरू होती. ती आज समाप्त होत आहे.
1984च्या लढ्यानंतरचा जेएनपीटी आंदोलकांचा इतिहास पाहता त्यांनी आंदोलन करायचे, त्यानंतर सरकारने मध्यस्थी करून प्रश्न सोडवण्याचे आश्वासन द्यायचे, कधी कधी प्रकल्पग्रस्तांच्या समाधानासाठी त्या दृष्टीने निर्णय घ्यायचे, पण त्यातही त्रुटी ठेवून त्या निर्णयांची अंमलबजावणी होऊ द्यायची नाही हे आणखी किती वर्षे चालणार? ही प्रकल्पग्रस्त शेतकर्‍यांची घोर फसवणूक आहे, अशी भावना शेतकर्‍यांमध्ये पसरली होती.
42 वर्षे प्रकल्पग्रस्तांचा हा लढा लोकनेते दि. बा. पाटील प्राणपणाने लढवत होते. महाराष्ट्राच्या विधिमंडळात आणि देशाच्या सर्वोच्च संसदेत अनेक वर्षे त्यांनी याचा पाठपुरावा केला. सभागृहाबाहेरही आंदोलनांच्या माध्यमातून आवाज उठवला, पण आता त्यांचं वय वाढत होतं. या प्रश्नांसाठी वयाच्या 86व्या वर्षीही रक्तरंजित लढा, संघर्ष करण्याची त्यांची इच्छा होती, पण प्रकृती साथ देत नव्हती. तरीदेखील प्रकल्पग्रस्त शेतकर्‍यांच्या आत्मियतेपोटी व तळमळीमुळे हा प्रश्न आपल्याच हयातीत सुटावा अशी त्यांची इच्छा होती. यासाठी त्यांनी सर्व पक्षांच्या नेत्यांना एकत्र केले व सर्वपक्षीय प्रकल्पग्रस्त संघर्ष समितीची स्थापना करून हा लढा अखेरच्या क्षणापर्यंत लढवला.
प्रकल्पग्रस्तांचा प्रश्न सुटावा म्हणून उतारवयातही त्यांनी खूप प्रयत्न केले. अनेक बैठकांच्या निमित्ताने सरकारचे उंबरठे झिजवले. शेवटी या प्रश्नांची ज्यांना जाणीव होती व ज्यांनी शेतकर्‍यांच्या या लढ्याला सुरुवातीपासून सहकार्य केले त्या केंद्रीय मंत्री शरद पवार यांना त्यांनी एक सविस्तर पत्र लिहून आपल्या भावना व्यक्त केल्या आणि याबाबत योग्य तो निर्णय घ्यावा, अशी विनंती केली.
या पत्रात ‘दिबां’नी पवार यांना ते मुख्यमंत्री असताना व केंद्रीय मंत्री म्हणून त्यांच्याबरोबर झालेल्या बैठकांचा तपशील दिला तसेच हुतात्म्यांच्या रौप्य महोत्सवानिमित्त 16 जानेवारी 2009 रोजी जासई येथे झालेल्या कार्यक्रमात प्रमुख पाहुणे म्हणून उपस्थित असताना ठाणे व रायगडच्या पालकमंत्र्यांना आणि सिडकोचे अध्यक्ष नकुल पाटील यांना हा प्रश्न सोडविण्यासाठी जे आदेश दिले होते त्याचीही आठवण करून दिली.
हे पत्र लिहित असताना ‘दिबां’नी 26 मार्च 2012पासून सर्वपक्षीय प्रकल्पग्रस्त संघर्ष समितीच्या वतीने जेएनपीटी बेमुदत बंद करण्याचा इशारा दिला. त्यासाठी प्रत्येक पक्षाला आंदोलन करण्यासाठी एकेक दिवस ठरवून दिला होता व शेवटच्या दिवशी सर्वपक्षीय मिळून आंदोलन करण्याचे ठरले होते.
हा इशारा देण्यापूर्वी 3 जानेवारी 2012 रोजी केंद्रीय मंत्री जी. के. वासन, जेएनपीटीचे अध्यक्ष तसेच विश्वस्त आणि प्रकल्पग्रस्तांचे प्रतिनिधी यांची बैठक झाली. त्याच वेळी निवडणुकीची आचारसंहिता लागू होती. त्याचे कारण पुढे करून यासाठी आणखी दोन महिन्यांचा कालावधी मागून घेण्यात आला, मात्र नेहमीप्रमाणे त्या कालावधीनंतरही काही झाले नसल्याने प्रकल्पग्रस्तांनी 26 मार्च 2012पासून जेएनपीटी बंदचे आंदोलन पुकारण्यात आले.
लोकनेते दि. बा. पाटील यांची प्रकृती या काळात खूपच ढासळली होती. त्यांना उभं राहणंही शक्य होत नव्हतं, पण आंदोलनाची ओढ मात्र अंतरमनी लागली होती. प्रकल्पग्रस्तांच्या काळजीपोटी ही ओढ त्यांना स्वस्थ बसू देत नव्हती. त्यामुळे त्याही परिस्थितीत त्यांना व्हिलचेअरवरून आंदोलनस्थळी नेण्यात आले व त्यांनी आंदोलकांचे समर्थपणे नेतृत्व करून त्यांना योग्य मार्गदर्शन केले.
ही लढाई सुरूच होती. अखेर 24 जून 2013 रोजी या महान, लढवय्या नेत्याने वयाच्या 87व्या वर्षी या जगाचा निरोप घेतला. असा हा प्रकल्पग्रस्तांचा निःस्वार्थी नेता अखेरच्या क्षणापर्यंत त्यांच्यासाठी झुंजला, शेवटपर्यंत लढला. त्याने कधी हार मानली नाही की नाउमेद होऊन रणांगण सोडले नाही. एका ध्येयाने, जिद्दीने आणि समर्पित भावनेने शेतकर्‍यांच्या प्रश्नाचा हा लढा त्यांनी जागता ठेवला आणि प्रकल्पग्रस्त शेतकरी, कष्टकरी जनतेला न्याय मिळवून दिला. त्यामुळे या महान नेत्याला ही जनता कधीही विसरणार नाही.