आधारवडाच्या सावल्या

लोकनेते रामशेठ ठाकूर यांच्या प्रेरणादायी व्यक्तिमत्त्वाकडे पाहिले की सहजच कविवर्य बा. भ. बोरकर यांच्या या ओळी आठवतात- जीवन त्यांना कळले हो… मीपण ज्यांचे पक्व फळापरि… सहजपणाने गळले हो… वैयक्तिक जीवनातील खडतर परिस्थितीवर अत्यंत परिश्रमपूर्वक मात करून शिक्षणाच्या जोरावर रामशेठ यांनी स्वत:चे जीवन यशस्वीरीत्या साकारलेच, पण आपल्या वाट्याला आलेल्या त्या खडतर कालखंडाची स्मृती मनात सतत जागी ठेवत, गोरगरीब आणि गरजूंना आपल्यापरीने शक्य तेवढी सर्वप्रकारची मदत करत राहण्याचे व्रतच जणू त्यांनी कायमस्वरूपी अंगिकारले. अत्यंत प्रतिकूल परिस्थितीत त्यांनी आपली शैक्षणिक वाटचाल केली. विद्यार्थीदशेत अनुभवलेल्या परिस्थितीमुळेच की काय, आर्थिकदृष्ट्या दुर्बल वर्गातील विद्यार्थी हा त्यांच्यासाठी कायम हळवा कोपरा राहिला आहे. अनेक मार्गांनी, अनेक तर्‍हांनी या वर्गातील विद्यार्थ्यांकरिता शैक्षणिक वाटचाल सुकर करण्याचा त्यांचा प्रयत्न सातत्यपूर्ण राहिला आहे. वैयक्तिक आयुष्यात आपण जे यश कमावले, त्याची मुळे शिक्षणात आहेत हे देखील रामशेठ नेहमीच अधोरेखित करत असतात. त्यामुळेच त्यांच्या सर्वज्ञात दानशूरपणाचा सर्वाधिक लाभ कायमच शिक्षणक्षेत्राला मिळत राहिला आहे. त्याचाच एक भाग म्हणून आज सातार्‍यात, पद्मभूषण डॉ. कर्मवीर भाऊराव पाटील यांच्या ज्ञानभूमीत लोकनेते रामशेठ ठाकूर यांनी सव्वा सहा कोटी रुपये खर्च करून उभारलेले विद्यार्थी भवन उभे राहते आहे. रामशेठ हे रयत शिक्षण संस्थेचेच माजी विद्यार्थी आहेत. कमवा व शिका या योजनेंतर्गत त्यांनी येथे शिक्षण घेतले. अर्थात कष्टपूर्वक मिळतील ती कामे करत येथे त्यांनी आपले पदवी शिक्षण पूर्ण केले. कर्मवीर भाऊराव पाटील यांनी गोरगरीब मुलांना शिक्षण मिळावे याकरिता ज्या सातार्‍यात श्रमविद्यापीठाची उभारणी केली, त्याच सातार्‍यात गरजू विद्यार्थ्यांची निवासाची मोठी गरज लक्षात घेऊन रामशेठ यांनी विद्यार्थी भवन उभारण्याचे ठरविले. त्याची संपूर्ण आर्थिक जबाबदारी त्यांनी स्वत:कडे घेतली. रयत शिक्षण संस्थेचे अध्यक्ष, खासदार शरद पवार यांनी रामशेठ यांच्या या संकल्पनेला पाठिंबा दिला. अत्यंत देखण्या अशा चार मजली वास्तूमध्ये आज हे विद्यार्थी भवन उभे राहिले असून या भवनाला लोकनेते रामशेठ ठाकूर भवन असे नाव देण्याची सूचनाही खासदार शरद पवार यांनीच केली. शरद पवार यांच्या प्रमुख उपस्थितीत आज सोमवारी या विद्यार्थी भवनाचा उद्घाटन सोहळा पार पडतो आहे. रयत शिक्षण संस्थेचे माजी विद्यार्थी असणार्‍या रामशेठ यांनी पद्मभूषण डॉ. कर्मवीर भाऊराव पाटील यांच्या कार्याचा वारसा खर्‍या अर्थाने जपला आहे. ज्या संस्थेत आपण शिक्षण घेतले, जेथून आपल्या जीवनाला यशस्वी वळण लाभले, त्या संस्थेबद्दल आयुष्यभर कृतज्ञतेची भावना जपून सातत्याने त्या संस्थेकरिता मदतीचा हात पुढे करत राहणे हे खूपच विरळा आहे. पदवी शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर रामशेठ यांनी काही काळ शिक्षकाची नोकरी केली. कालांतराने ते व्यवसायाकडे वळले आणि त्यात त्यांनी मोठे यश संपादन केले. या यशस्वी वाटचालीत आपली मुळे ते कधीही विसरले नाहीत. व्यवसायाकडून पुढे ते समाजकारण आणि राजकारणाकडे वळले तरीही तळागाळातील लोकांना मदतीचा हात देणारा लोकनेता हीच त्यांची प्रमुख ओळख राहिली. गरजूंना सढळ हस्ते मदत करताना त्यांनी जातपात, धर्म, राजकीय पक्ष यांच्या संदर्भातील संकुचित चौकशा कधीही केल्या नाहीत. त्यांच्यासमोर मदतीसाठी उभा राहणारा कुणीही विन्मुख परतून जात नाही याचीच प्रचिती सर्वांना सातत्याने येत राहिली आहे. त्यांच्या दानशूरपणाचा अनुभव जसा अनेकांनी व्यक्तिगत पातळीवर घेतला तसाच तो अनेकविध संस्थांनीही घेतला आहे. अर्थातच ज्या संस्थेकडून जगण्याची अनमोल मूल्ये मिळाली, त्या रयत शिक्षण संस्थेवर त्यांचे जीवापाड प्रेम आहे हे आजवर त्यांनी संस्थेच्या विविध शाखांकरिता केलेल्या असंख्य कामांतून दिसून आले आहेच. स्वत:ची शिक्षणसंस्था नावारूपाला आल्यानंतरही, आपण जिथे विद्यार्थी म्हणून वावरलो त्या शिक्षणसंस्थेविषयी त्यांनी जोपासलेला अपार कृतज्ञता भाव त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचा सच्चेपणा अधोरेखित करून जातो. कर्मवीरांच्या विचारांचा त्यांच्यावरील प्रभावही त्यांच्या संपर्कात येणार्‍या प्रत्येकाने अनुभवलेला आहे. अतिशय साधी राहणी, सत्तेचा-सुबत्तेचा तीळमात्रही दर्प न येऊ देता सातत्याने सामाजिक बांधिलकी जोपासून त्यांनी इथवर केलेली वाटचाल ही निश्चितच प्रेरणादायी आहे. अनेक व्यक्तींसाठी, संस्थांसाठी रामशेठ हे आधारवड ठरले आहेत. शिक्षणक्षेत्रातील भरीव योगदान, लोकसेवा, दानशूरपणा आदी अनेकविध पारंब्यांनी हा वटवृक्ष विस्तारला आहे. त्याची एक अशी सावली नाही. त्याच्या अनेकरूपी सावल्यांमध्ये कितीएकांना दिलासा लाभला आहे, यापुढेही लाभत राहील. खरे तर रामशेठ नावाचा हा आधारवड आज स्वत:च जणू काही एक परिसंस्था बनून उभा असून या परिसंस्थेच्या आधारे अनेक जीवने फळत-फुलत आहेत. यश आणि कीर्ती संपादण्याच्या इर्ष्येने वाटचाल करणारे अवतीभवती अनेक दिसतात, पण यश आणि कीर्ती कमावण्याकरिता केलेली वाटचाल निव्वळ आत्मकेंद्री नसावी याचे एखाद्या दीपस्तंभासारखे दर्शन घडवणारे रामशेठ यांच्यासारखे मोजकेच. खरे तर रामशेठ यांच्यासारख्या महान व्यक्तिमत्त्वावर एखादा महाचित्रपट निर्माण व्हायला हवा. येणार्‍या पिढ्यांसाठी ती निश्चितच एक दिशादर्शक, प्रेरणादायी कलाकृती ठरेल.